Muzeum Żydów w Sztokholmie

Muzeum Żydów w Sztokholmie – historia i wystawy w sercu Gamla Stan

W jednym z zaułków Gamla Stan  Sztokholmie znajduje się najstarsza sztokholmska synagoga. W jej starych murach znajduje się Muzeum Żydów ( https://judiskamuseet.se/ ).

Historia Muzeum Żydów i jego lokalizacji

Muzeum powstało w 1987 roku z inicjatywy Violi i Arona Neumanów. Jednak przez lata nie mogło znaleźć odpowiedniego miejsca. Na początku mieściło się w dawnym magazynie dywanów we Frihamnen. Następnie w 1992 roku przeniosło się do byłej szkoły Vasa przy Hälsingegatando gdzie funkcjonowało do 2016 roku.

Muzeum prezentowało przedmioty związane z religią, tradycją i historią Żydów. W 1994 roku muzeum otrzymało nagrodę Muzeum Roku Szwedzkiego Stowarzyszenia Muzeów.

Dopiero w 2019 roku muzeum znalazł idealną lokalizację – dawną synagogę, która w latach 1795 – 1870 była centrum życia sztokholmskich Żydów.

Historia Żydów w Szwecji

Ekspozycje muzeum pokazują historię Żydów w Szwecji od czasów Aarona Isaaca, pierwszego praktykującego żydowskiego imigranta w Sztokholmie, który przybył do Szwecji z Meklemburgii w 1774 roku. Wcześniej Szwecja nie posiadała przepisów prawnych dotyczących Żydów. W 1685 roku wprowadzone prawo kościelne, według którego wszyscy przybyli Żydzi musieli przejść na chrześcijaństwo. Aaron Isaac był pierwszym Żydem, którego to prawo już nie dotyczyło, ponieważ przybył po zmianach prawnych. 

W 1782 roku wydano tzw. Zarządzenia żydowskie, które nadawały Żydom pewne prawa, ale  jednocześnie ograniczenia np. w zawodach i miejscach zamieszkania. Ponadto Żydzi nie mogli też zeznawać w sądzie, a ich początkowa możliwość osiedlania się ograniczała się do Sztokholmu, Göteborgu i Norrköping. Dopiero później mogli również mieszkać w Karlskronie. Zabroniono im również zawierania małżeństw z osobami innego wyznania. W 1870 roku przyznano Żydom te same prawa obywatelskie co Szwedom. 

Tego samego stulecia powstała w Sztokholmie nowa synagoga. Świątynia otrzymała organy, a nabożeństwa prowadzono w języku szwedzkim, co było ogromną innowacją. Taki sposób praktykowania  religii nie wszystkim odpowiadał – nowoprzybyli z Europy Wschodniej Żydzi postanowili w związku z tym wybudować własną synagogę.

W roku 1930 liczba szwedzkich Żydów przekroczyła 6600 osób. Do 1939 roku przyjęła niewielu Żydów, którzy uciekali z Niemiec (niewielką, ponieważ wielu Szwedów sympatyzowało z III Rzeszą). Tutaj polecam książkę szwedzkiego Żyda – Arona Flam „Det här är en svensk tiger” napisał, jak wyglądała naprawdę, szwedzka polityka przyjmowania żydowskich uchodźców.

W 1945 roku Szwecja przyjęła wielu żydowskich więźniów byłych obozów koncentracyjnych. Wielu z nich wyjechało ze Szwecji w związku z ruchami antysemickimi w latach 50 tych, 60 tych, 70 tych i 90 tych. Na chwilę obecną w Szwecji żyje około 18 000 wyznawców mojżeszowych. Liczba ta się zmniejsza, zwłaszcza w regionach w których „rządzą” radykalni wyznawcy islamu. Polityka Szwecji, która promuje Palestynę, również nie sprzyja dobrej atmosferze w stosunkach z Izraelem, a co za tym idzie ze szwedzkimi Żydami.

Wystawy i najcenniejsze eksponaty Muzeum Żydów

Muzeum prezentuje przedmioty związane z religią, tradycją i historią Żydów w Szwecji. Na przykład, do najważniejszych eksponatów należą:

• Biblia Aarona Izaaka z 1735 roku, z piękną, skórzaną okładką i złotymi literami,

• Megilla(Księga Estery) autorstwa Otto Geismara, któremu udało się uciec z Niemiec w 1939 roku do Brazylii.

• Liczne dokumenty, fotografie, obrazy i dzieła sztuki, które dokumentują życie Żydów od XVIII wieku do czasów współczesnych

Dlaczego warto odwiedzić Muzeum Żydów?

Nawet jeśli judaizm, nie jest czyjąś pasją, warto odwiedzić muzeum ze względu na sam budynek i jego historyczną atmosferę. Ponadto muzeum przystosowane jest dla osób niepełnosprawnych i posiada windę. Na wejściu obowiązuje kontrola bezpieczeństwa – jako jedyne w Sztokholmie.

W muzeum nie ma kawiarni, ale jest niewielki sklep.

Podsumowanie

Muzeum Żydów w Sztokholmie to unikalne miejsce, które łączy historię, kulturę i religię Żydów w samym sercu Gamla Stan. Dlatego też jest obowiązkowym punktem na mapie każdego turysty zainteresowanego historią miasta i Szwecji. 

Na sztokholmskim Gamla Stan jest jeszcze jedno ciekawe muzeum warte odwiedzenia – (Muzeum Poczty w Sztokholmie.)