Riddarholmen w pigułce. - Agnes na szwedzkiej ziemi

W Sztokholmie obok Stadsholmen leży wyspa Riddarholmen. Te dwie wyspy to historyczne centrum Sztokholmu.

Riddarholmen to najmniejsza pod względem powierzchni dzielnica Sztokholmu. Jej powierzchnia wynosi 6 hektarów. W 2010 roku z wyspy wyprowadził się ostatni mieszkaniec. Jego mieszkanie zostało przemienione w biuro. Obecnie wyspę zajmują wyłącznie biura, urzędy i kościół. Wyludnianie dzielnicy postępowało już od II wojny światowej.

Pierwsza znana nazwa Riddarholmen to Kidaskär. W 1270 roku na wyspie rozpoczęto budowę klasztoru franciszkanów, którego częścią był kościół Riddarholm. Od tego momentu wyspę zaczęto nazywać Gråmunkeholmen. Po zamknięciu 1527 roku klasztoru, na wyspie powstało kilkadziesiąt gospodarstw. Na początku XVII wieku gospodarstwa zostały zlikwidowane, a ziemię w nagrodę otrzymali szlachcice, którzy zasłużyli się m.in. na wojnie. Na Riddarholmen swoje pałace wybudowali m.in. Wrangel, Sparre i Baner. Od tego czasu zaczęto nazywać wyspę – Riddarholmen.

Na Riddarholmen można się było dostać drewnianym mostem, który w 1630 roku został zastąpiony mostem zwodzonym. Dwadzieścia lat później wybudowano dwa stałe mosty, które zastąpiły zwodzony. Do połowy XVIII wieku ulice na wyspie nie miały nazw.

W XIX wieku znajdowały się na Riddarholmen dwa kąpieliska. W miejscu jednego stoi obecnie budynek Norstedtshuset.

W 1849 roku na Riddarholmen urodził się August Strinberg. Niestety dom został zburzony w 1863 roku.

Riddarholmen to niewielka wyspa, na której znajduje się mnóstwo ciekawych budynków i ulic.

1. Kościół Riddarholmen – to miejsce pochówku władców Szwecji. W kryptach spoczywają wszyscy szwedzcy monarchowie począwszy od Gustawa II Adolfa z dwoma wyjątkami: królową Krystyna została pochowana w Rzymie, a Gustaw IV Adolf w parku Haga.

2. Wrangelska Palatset. Pałac został wybudowany w 1629 na zlecenie szlachcica Larsa Sparre. Kilkadziesiąt lat później królowa Krystyna kupiła pałac i podarowała go feldmarszałkowi Carlowi Gustawowi Wrangel, który kazał pałac przebudować – o innych pałacach Wrangla możecie przeczytać: Zamek Skokloster., Pałac Ekebyhov. Feldmarszałek wykonanie projektu architektonicznego zlecił Nikodemowi Tessin. Przebudowa trwała do 1670 roku i w rezultacie powstał największy prywatny pałac w Sztokholmie. Pałac był tak atrakcyjny, że po pożarze zamku królewskiego w 1697 rodzina królewska pałac Wrangla obrała na nową siedzibę. W pałacu Wrangla został zaprzysiężony na króla Karol XII. W 1746 roku urodził się następca tronu Gustaw III, którego morderca był później przetrzymywany w czasie procesu w podziemiach pałacu Wrangla. W 1802 roku na Riddarholmen wybuchł kolejny pożar, który zniszczył pałac Wrangla. Pałac został odremontowany po pożarze. Podobno urząd, który mieścił się w pałacu był inspiracją dla Strinberga do napisania powieści „Czerwony pokój”. Obecnie w pałacu znajduje się siedziba Sądu Apelacyjnego.

3. Hessensteinska palatset. Jest to jeden z najlepiej zachowanych XVII wiecznych pałaców na Riddarholmen. Pałac kazał wybudować Bengt Oxenstierna. Pałac zaczęto budować w czasach kiedy modny był styl renesansu niemiecko-holenderskiego. W połowie budowy zmieniła się moda i skrzydła pałacu zbudowano w stylu francuskich wiejskich zameczków. W XVIIII wieku pałac przeszedł na własność Korony. Król Fryderyk I postanowił podarować pałac swojej kochance, Hedvig Taube, której nadał szlachectwo. Hrabina von Hessenstein nie zdążyła zamieszkać w nowo wyremontowanym pałacu gdyż niedłupo potem zmarła. Pałac odziedziczył jej nieślubny syn ze związku z Fryderykiem I, Fredrik Vilhelm von Hessenstein. Dzisiaj pałac zajmuje Sąd Apelacyjny.

4. Stenbockska palatset został zbudowany w II połowie XVII wieku dla Fredrika Stenbock i jego żony Katariny de la Gardie. Kilkadziesiąt lat później syn Fredrika i Katariny, Johan Gabriel Stenbock zlecił przebudowę pałacu słynnemu architektowi Nikodemowi Tessin Starszemu. Po śmierci Gabriela pałac odziedziczyła jego siostrzenica, Christina. Następnie pałac otrzymał Johan Gabriel Sack, syn Christiny, który zlecił architektowi Carlow Hårleman zaprojektowanie nowych wnętrz pałacu. Pałac otrzymał nowe okna, drzwi, panele ścienne, kominki. W latach 50 tych XVIII wieku w pałacu zamieszkał Erik Brahe, którego pierwszą żoną była Eva Katarina Sack, córka Johana. Erik, który był hrabią i pełnił wysokie funkcje na dworze królewskim, był zwolennikiem wzmocnienia władzy królewskiej. W 1756 roku został oskarżony za przygotowanie zamachu stanu i skazany na śmierć. Wyrok przeprowadzono dosłownie kilka kroków od pałacu, w którym mieszkał. Pałac po przejęciu przez Koronę, zajęła w 1772 roku Szkoła Handlowa, a w 1865 roku Archiwum Państwowe. Pod koniec XIX wieku rozebrano skrzydła pałacu, żeby zrobić miejsce dla linii kolejowej. Na początku lat 70 tych Archiwum wyniosło się z pałacu i obecnie zajmuje go Sąd Apelacyjny.

5. Gamla riksarkivet, czyli Archiwum Państwowe, którego XIX wieczny budynek jest jednym z nielicznych zachowanych obiektów tego typu w Europie. Budynek od razu został zbudowany z myślą o tym, że będzie się w nim znajdować Archiwum. Budynek musiał być ognioodporny. Do jego budowy wykorzystano materiały niepalne czyli kamień, beton, cegłę i…żelazo. Drewniane były jedynie półki regałów archiwalnych. Źródłem światła były ogromne okna, które zapewniały światło dzienne w czytelniach. Elektryczność była jeszcze w tym czasie nowością i uważana była za zbyt łatwopalną. Dopiero w 1906 roku Archiwum otrzymało oświetlenie elektryczne. W czasie II wojny światowej zbudowano w centralnej klatce schodowej specjalną „zjeżdżalnię” dla ksiązek, która w przypadku szybkiej ewakuacji ułatwiłaby uratowanie najważniejszych dokumentów/książek. W 1968 roku Archiwum przeniosło się do nowego budynku w Marieberg. Budynek długo czekał na nowego najemcę. Od 1914 roku w Starym Archiwum działalność konferencyjną i restauracyjną prowadzi Stureplansgruppen.

6. Willa Levina stoi na działce, która kiedyś należała do szlachcica Stenbock. W 1771 roku kupił ją kupiec Adolf Ludvig Levin. Kupiec podzielił teren, sprzedał pałac, a na wydzielonej działce kazał wybudować dom mieszkalny. W 1833 roku działkę kupił wydawca książek PA Norstedt. Poźniej do budynku wprowadził szwedzki organ rządowy podlegający Ministerstwu Sprawiedliwości.

7. Pałac Scheringa Rosenhane został zbudowany w latach 1652 – 1656 dla szlachcica Scheringa Rosenhane wg. projektu Nikodema Tessina starszego. W latach 1776 – 1876 pałac był siedzibą szwedzkiego zakonu masońskiego. Następnie budynek zajmował sztab generalny armii szwedzkiej, a obecnie budynek należy do Sądu Apelacyjnego. Wewnątrz pałacu można zobaczyć malowidło naścienne z czasów Scheringa Rosenhane.

W ścianie pałacu znajduje się punkt pomiaru wysokości.

Punkt pomiaru znajduje się na Schering Rosenhanes gränd, która zaczyna się przy placu Birger Jarla, prowadzi pomiędzy pałacem Scheringa Rosenhane, a budynkiem Norstedt i kończy się schodami.

8. Norstedtshuset składa się z kilku budynków. Najstarsze zostały wybudowane XVIII wieku, kolejne w latach 1882 – 1889, a w 1891 roku ostatni budynek. Od lat 30 tych XIX wieku budynek jest własnością wydawnictwa Norstedt Obecnie należy do firmy zajmującej się nieruchomościami, ale nadal Norstedt ma w nim swoją siedzibę.

9. Dom Komisarza – budynek został zbudowany w latach 50 tych XVIII wieku przez handlowca Berge Olofson Ström. Wcześniej prawdopodobnie znajdowały się w tym miejscu stajnie pałacu Scheringa Rosenhane. Dom razem z wieżą Jarla Birga był w późniejszych latach zajęty przez Wysokiego Komisarza ds. Pomocy. Obecnie jest siedzibą Kanclerza Sprawiedliwości.

10. Wieża Jarla Birga to razem z południową wieżą Pałacu Wrangla jedyna pozostałość po umocnieniach wybudowanych za Gustawa Vasa, które z kolei były zbudowane na pozostałościach po zburzonym klasztorze franciszkanów. Wieża wielokrotnie była przebudowywana. Początkowo wieża miała tylko dwie kondygnacje i otwarty strych strzelniczy z krenelażem i pochyłą podłogą, która umożliwiała odpływ wody deszczowej. W latach 1589 – 1590 wieża dostała dach, a krenelaż został zlikwidowany. W XVIII wieku wieżę nabył kupiec Berge Olofson Ström. Kazał przebudować wieżę – m.in. dodano jej kolejną, czwartą kondygnację. W 1774 roku wieża przeszła na własność państwa. Z wieżą związana jest legenda miejska, która twierdzi, że wieżę zbudował Jarl Birger i tym samym jest to najstarsza budowla w Sztokholmie. Badania cegły, z której zbudowana jest wieża, mówią co innego. Cegły wykazują podobieństwo do cegły użytej przy budowie klasztoru św. Klary, który rozebrano w 1527 roku i prawdopodobnie użyto ich do budowy wieży.

11. Stary dom aukcyjny to w rzeczywistości połączone cztery budynki. Najstarsze części budynku pochodzą z XVIII wieku, a najnowsze z drugiej połowy XIX wieku. Pierwszy budynek zbudował Berge Olofson Ström, który połączył nowo wybudowany budynek z wieżą Jarla Birga. W 1774 roku budynek zakupił lombard. Wielu mieszkańców Sztokholmu przychodziło tutaj pożyczyć pieniądze pod zastaw własnego dobytku. W latach 40 tych XX wieku budynki przeszły na własność państwa. Rozrastający się po II wojnie światowej aparat urzędniczy potrzebował więcej biur. Do 1953 roku przeprowadzono gruntowną przebudowę budynków. Wyrównano różne wysokości pięter, wyburzono klatki schodowe, zmieniono poddasze. Budynek obecnie ma dwie klatki schodowe. Podczas remontu znaleziono dwa paszporty z 1831 roku, które prawdopodobnie posłużyły za materiał izolacyjny. Obecnie budynek zajmuje Kanclerz Sprawiedliwości i sąd wyższej instancji ds. środowiska.

12.Kammarrättens hus został wybudowany w 1805 roku w miejscu pałacu Cruuska, który spłonął w 1802 roku. Kammarrättens hus uwazany jest za pierwszy biurowiec w Sztokholmie. W latach 1806 – 1969 w budynku rezydowało Kammararkivet czyli Archiwum dokumentów wydanych przez Królewską Kancelarię. Obecnie budynek zajmuje Sąd Administracyjny.

13. Sparreska palatset. Historia tego pałacu zaczyna się tak naprawdę w Wielki Czwartek 1600 roku. Doszło wtedy do krwawej łaźni w Linköping. Pięciu stronników Zygmunta III Wazy zostało straconych na rynku tego miasta z rozkazu Karola Sudermańskiego. Wśród skazanych był Erik Larsson Sparre, ojciec Pedera Eriksson Sparre. 35 lat później królowa Krystyna w ramach zadośćuczynienia i pojednania przekazała Pederowi kawałek ziemi na Riddarholmen. Sparre zlecił wybudowanie pałacu, który prawdopodobnie zaprojektował Nikodem Tessin Starszy. W 1745 roku pałac kupił Johan Dahl, który zlecił dobudowanie powozowni ze stajnią oraz dodatkowego skrzydła. Jego lekarz, David von Schulzenheim, tak się zauroczył pałacem, że po śmierci Johana zakupił go, a następnie stajnię wyburzył i zbudował nowe skrzydło pałacu. W pałacu założył szpital położniczy, który działał w tym miejscu do 1776 roku. Po wielkim pożarze w 1802 roku budynek pałacu otrzymał dodatkowe piętro. Obecnie zajmuje go Sąd Administracyjny.

14. Östra Gymnasiehuset i Västra Gymnasiehuset to dwa prawie bliźniacze budynki dawnego gimnazjum. Östra Gymnasiehuset pierwotnie nazywało się Banérska palatset, który został wybudowany na pozostałościach po klasztorze franciszkanów. W budynku znajduje się sala krużgankowa ze sklepieniem gwiaździstym, które prawdopodobnie ozdopił Albertus Pictor.W XVII wieku na średniowiecznych fundamentach Gustaf Adam Baner wybudował niewielki pałac. W 1669 roku pałac kupił Gustaf Kurck od nazwiska, którego pałac jest też nazywany Kurckska palatset. W latach 30 tych po pożarze zamku królewskiego do pałacyku wprowadziła się kochanka króla Fryderyka I, Hedvig Taube. Król z królową w tym czasie mieszkał nieopodal w pałacu Wrangla. W 1807 roku pałac stał się rezydencją księdza z parafii Riddarholmen. W 1821 roku do budynku przeniosło się gimnazjum sztokholmskie. Västra Gymnasiehuset zostało wybudowane w 1635 roku. W 1806 roku został przebudowany i służył przez jakiś czas jako magazyn ubrań pałacu królewskiego. W 1814 roku budynek zajęła szkoła katedralna.

W latach 1846 – 1854 budynki zostały przebudowane i połączone przejściem. Obecnie budynki zajmuje Sąd Apelacyjny.

15. Hebbeska huset został zbudowany w latach 1628 – 1630 przez szlachcica Johana Eriksson Sparre. W XVIII wieku dom znalazł się w posiadaniu radcy handlowego Simona Bernharda Hebbe, który był dyrektorem Kompanii Wschodnioindyjskiej. W rękach rodziny Hebbe dom pozostawał do 1865 roku, kiedy został zakupiony przez państwo i połączony z sąsiadującym Gamla riksdagshuset.

16. Gamla riksdagshuset – czyli Stary Parlament. Najstarsze części budynku to pozostałosci klasztoru franciszkanów. Piwnice budynku to oryginalne pomieszczenia klasztoru. Po reformacji w budynku znajdowały się sierocińce, mennica i pierwsze więzienie w Sztokholmie. W 1666 roku przebudowano budynek na pałac dla barona Bengta Horn. W 1794 roku pałac przejął Riksgäldskontoret. W 1866 roku powstał dwuizbowy parlament postanowiono umieścić go w pałacu Horna. Dobudowano jedno piętro i budynek połączono z stojącym obok Hebbeska huset. Parlament zajmował budynek do 1905 roku, kiedy to wybudowano na Helgeandsholmen nowy budynek Parlamentu. Dzisiaj budynek zajmuje Sąd Apelacyjny.

17. Birger Jarls torg – to głowny plac i ulica na Riddarholmen. Do 1802 roku czyli pożaru w tym miejscu znajdował się kościelny cmentarz. Po pożarze cmentarz usunięto i utworzono plac – Riddarholmstorget. W 1854 postawiono na placu pomnik Jarla, a następnie zmieniono nazwę placu na Birger Jarls torg.

18. Gymnasiegränd to uliczka biegnąca od Birger Jarl torg pomiędzy Östra Gymnasiehuset a Starym Parlamentem aż do Södra Riddarholmshamnen. Nazwa pochodzi o gimnazjum, które znajdowało się w budynku przylegającym do uliczki. Jest to najpiękniejsza ulica na Riddarholmen. Bardzo często fotografowana i bardzo popularna wśród influencerów.

19. Södra Riddarholmshamnen i Norra Riddarholmshamnen to ulice będące jednocześnie nabrzeżem na Riddarholmen.

20. Tryckerigatan – ulica biegnie od Birger Jarls torg i prowadzi między Starym Archiwum a Norstedtshuset do Arkivgatan. Nazwa ulicy wzięła się od drukarni wydawnictwa PA Norstedt & Söner.