-
Kościół Ersta w Sztokholmie – historia niezwykłej świątyni
Początki Ersta Diakonisällskap Kościół Ersta na Södermalm w Sztokholmie wybudowała organizacja non profit, Ersta Diakonisällskap. Jest to organizacja chrześcijańska, która prowadzi działalność społeczną, edukacyjną i badawczą. Przede wszystkim zajmuje się opieką nad chorymi. Organizacja rozpoczęła swoją działalność w 1851 roku i początkowo działała przy szpitalu na sztokholmskim Kungsholmen, jednak z czasem przeniosła się na Södermalm do Ersta Malmgård, gdzie uruchomiono również szpital. W budynku szpitalnym funkcjonowała mała kaplica, która początkowo wystarczała, ale wkrótce okazała się zbyt ciasna. Zarówno pacjenci, jak i pracownicy oraz okoliczni mieszkańcy potrzebowali większej przestrzeni do modlitwy. W związku z tym zapadła decyzja o budowie kościoła, który pomieści wszystkich chętnych. Projekt kościoła – kształt, styl i inspiracje…
-
Evert Taube na Gamla Stan
W południowej części Gamla Stan w Sztokholmie możemy zobaczyć plac – Järntorget czyli żelazny rynek. Nazwa pochodzi oczywiście od żelaza, które tam kiedyś składowano. Na Järntorget znajdowała się także oficjalna waga miejska, którą zburzono w XVIII wieku zaraz potem jak wybudowano Södra Bankohuset. To właśnie przed Södra Bankohuset stoi sobie żelazny ludzik. Stoi pod samą ścianą budynku i prawie nikt się nim nie interesuje. A jest to pomnik bardzo ważnej osoby w szwedzkiej sferze muzycznej. Evert Taube to nietuzinkowa postać, godna szczególnej uwagi, której niewątpliwie trzeba poświęcić osobny tekst. Tymczasem skupmy się na jego pomniku, jednym z wielu, bo bezsprzecznie szwedzki trubadur ma ich w Szwecji całkiem sporo. Zacznę od…
-
Gnesta – miasto z kolorowymi schodami
Gnesta to niewielkie miasto położone w województwie Södermanland nad jeziorem Frösjön. Gnesta jako wieś istniała już w średniowieczu, o czym świadczą zapisy źródłowe z XIV wieku. W XVI wieku dla Gnesty rozpoczęła epokę rozwoju. Wydobycie rudy żelaza w niedalekim Skottvång oraz produkcja armat sprawiło, że postanowiono wybudować linię kolejową, która przebiegać miała przez Gnestę. W latach 60 tych XIX wieku nastąpiła rozbudowa zachodniej linii kolejowej. Pracownicy, którzy budowali kolej, osiedlili się nad jeziorem. Była tam bardzo tania ziemia. Rallarna, bo tak ich w rzeczywistości nazywano, sami wybudowali swoje domy na terenie, który nazwano Gnestahöjden. Z dworca w Gneście można było szybko dojechać do królewskiego pałacu Tullgarn. Mało tego, król Oscar…
-
Mårten Trotzigs gränd czyli najwęższa uliczka Sztokholmu
Jedną z najbardziej znanych atrakcji turystycznych na Gamla Stan w Sztokholmie jest Mårten Trotzigs gränd, czyli najwęższa ulica na sztokholmskim Starym Mieście. Ulica biegnie od Västerlånggatan. W górę do Prästgatan. W najwęższym miejscu ma tylko 90 cm szerokości. Historia słynnej ulicy Ulica wcześniej nazywała się Trappegrenden, Trånga Trappgränden albo Trotz gränd. Jej obecna nazwa wzięła się od Mårtena Trotziga, kupca, który na przełomie XVI i XVII wieku nabył sporo nieruchomości na Gamla Stan. Nie ma potwierdzenia w źródłach kiedy tak naprawdę nazwa Mårten Trotzigs gränd zaczęła funkcjonować. Uliczka nie zawsze była otwarta. W XIX wieku zamknięto ją z jednej i drugiej strony. Dopiero w 1945 roku zlikwidowano deski i udostępniono…
-
Nawiedzony zamek Södertuna
Niedaleko uroczego miasteczka Gnesta w Södermanland nad brzegiem Frösjön znajduje się okazały pałac. Trochę historii. W XIV wieku w miejscu obecnego pałacu rycerz Karl Niklisson Färla wybudował zameczek, który nazwał – Wad. W tamtych czasach była to wyspa o nazwie Fruktön, która obecnie jest oddzielona od lądu niewielkim brodem. Jeszcze w XVIII wieku wyspę z lądem łączył most. Podobno w miejscu zamku znajdował się kiedyś klasztor. Nie ma źródeł potwierdzających ten fakt, ale pałac ma średniowieczne piwnice. Podobne piwnice mają klasztory, ale prawdopodobnie są to piwnice pozostałe po zamku, który wybudował Karl Niklisson Färla. Rycerz na swoje nieszczęście zadarł z bardzo wpływowym możnowładcą. Bo Jonsson był nienasycony jeżeli chodzi ziemię.…
-
Monteliusvägen – najpiękniejsza ścieżka w Sztokholmie
Na sztokholmskiej wyspie Södermalm znajduje się najbardziej znana w Sztokholmie, a może i nawet w całej Szwecji ścieżka widokowa. Zacznijmy od początku, czyli 19 XII 1977 roku kiedy to na zboczu Mariaberget władze Sztokholmu postanowiły stworzyć park. Razem z parkiem wyznaczono ścieżkę biegnącą zboczem nad Söder Mälarstrand. Ścieżka miała być częściowo otoczona drewnianym płotami, co mocno nie spodobało się niektórym mieszkańcom Sztokholmu. Uważali oni, że płoty będą psuły widok na Mariaberget. Przeciwko ścieżce protestowali również mieszkańcy, przebiegającej obok Bastugatan, którzy korzystali z odosobnionego terenu i traktowali go jak swoją prywatną działkę. Petycje i protesty wydłużyły mocno rozpoczęcie budowy ścieżki, którą zaczęto budować dopiero 20 lat później. W międzyczasie zmieniono projekt…
-
Risgrynsgröt czyli świąteczna ryżowa owsianka.
Risgrynsgröt, czyli szwedzka ryżowa owsianka to potrawa, która ma swoje odpowiedniki w wielu krajach na całym świecie. Skąd się wzięła kasza ryżowa? W krajach nordyckich „kasza ryżowa” pojawiła się w XIV wieku. Przez wiele wieków owsianka ryżowa była potrawą luksusową, którą spożywała wyłącznie arystokracja. Ryż był towarem zamorskim, przez co był drogi i niedostępny dla zwykłych śmiertelników. W XIX wieku wiele towarów luksusowych staniało i owsianka ryżowa stała się dostępna, a przez to i popularna wśród ludzi z niższych sfer. Nadal jednak dodatki do owsianki, czyli masło, śmietana, jajka czy cynamon były dodatkami luksusowymi. Owsianka ryżowa jest tak naprawdę obecna na szwedzkich stołach przez cały rok, ale utarło się, że…
-
Bruna bönor czyli wigilijna fasola
Brązowa fasola do Europy przypłynęła z Ameryki Południowej. W Szwecji uprawia się ją dopiero od połowy XVII wieku. Najdłużej uprawiana jest na Olandii, bo od 1855 roku do czasów obecnych. Do roku 1955 brązowa fasola uprawiana była w kilku częściach Szwecji. Po roku 1955 uprawa skurczyła się do Olandii, i obecnie jestchroniona oznaczeniem geograficznym nazwy regionalnej (CHOG). Brązowa fasola jest podstawowym składnikiem, jednej z popularnych potraw wigilijnych, czyli Bruna bönor. Bruna bönor kiedyś szczególnie była popularna na wsiach. To bardzo tania potrawa, a od kiedy w XIX wieku staniał cukier, ważny składnik tej potrawy, stała się dostępna dla wszystkich. Bruna bönor serwuje się z ciepłą szynką, albo żeberkami, do których podaje…
-
Fiskbullar czyli szwedzkie rybne klopsiki.
Jednym z ulubionych przysmaków szwedzkich są fiskbullar, czyli rybne klopsiki. Klopsiki mają dosyć długą tradycję. Wiadomo, że już w 1844 roku były na szwedzkich stołach, a przepis na nie pojawił się w książce kucharskiej z 1911 roku (w pierwszym wydaniu szwedzkiej książki kucharskiej). Najwięcej fiskbullar podobno zjadają mieszkańcy Bohuslän co nie jest dziwne, ponieważ znajduje się tam największy ośrodek przemysłu rybnego. Klopsiki robi się z mielonej ryby – najlepiej dorsza albo plamiaka lub rdzawca, które też są rybami z rodziny dorszowatych. Tradycyjne klopsiki są dorsza, ale robi się je również z łososia, mintaja albo homara. Rybę mieli się, a następnie dodaje się do niej mleko i skrobię, a następnie gotuje…
-
Kościół świętego Görana.
Święty Göran, czyli święty Jerzy to bardzo ważna postać w szwedzkiej tradycji. Jest to święty szczególnie mocno związany ze Sztokholmem. Świętego Görana znajdziemy w Storkyrkan, w którym znajduje się przepiękna rzeźba świętego, która symbolizuje zwycięstwo w bitwie pod Brunkenberg, w której to rycerze śpiewali pieśń Sankt Örjanswisan ku chwale świętego Görana. Kopia rzeźby znajduje się również w Sztokholmie – na Gamla Stan. Jeszcze inna rzeźba świętego znajduje się na dachu ratusza w Sztokholmie. W miesiącach letnich z wieży ratusza rozlega się wygrywana przez dzwonki pieśń Sankt Örjanswisan. Święty Jerzy został również patronem jednego ze sztokholmskich szpitali, o którym pisałam w Nawiedzony szpital S:t. Görans., wszakże uważany jest za patrona opieki…
